НовостиОбщество

Қазақстанның көші-қон саласындағы өзекті трендтер

2020 жылы мамыр айында Өзбекстандағы Сардоба су қоймасы бөгетінің бұзылу салдарын Түркістан облысының Жетісай, Мақтарал аудандарына қарасты бірнеше ауылдық елді мекендерін су алғаны белгілі. Апаттан ай өткеннен кейін аталған аудандарға барған танысым өңірдегі елді мекендерді аралау барысында «үй сатылады» деген жазу сырт көзге жиі ұшырасқанын айтады. Тұрғындардың айтуынша бұл мәселе су тасқынымен байланысты емес, жергілікті халықтың соңғы жылдардағы ірі қалаларға қарай көшуге ұмтылысының көрінісі.

Түрлі зерттеулердің қорытындыларын синтездеу арқылы Қазақстанда алдағы жылдардағы миграцияның үш трендін айқындауға болады. 

Алдымен урбанизация үдерісі  ауылдардың тұрғындарының қалаларға көшуі. 

Екіншіден, мемлекеттің азаматтарды солтүстік аумақтарға көшіру саясаты мен ғаламдық жылыну нәтижесінде жүретін көшіқон. 

Үшіншіден, иммиграция мен эмиграция. 

Қала маңындағы аумақтарды дамыту маңызды

Болжам бойынша 2050 жылға қарай Қазақстан халқының 70%-дан астамы урбандалған аумақтарда тұратын болады. Қазір бұл көрсеткіш 58%ды құрайды. 

Жер шарына тараған жаңа коронавирус індеті қала тұрғындарына теріс ықпалын қатты тигізді. Ауылдық аумақтармен салыстырғанда қалаларда халық тығыз қоныстанғандықтан және тұрғындардың қозғалыс динамикасы қарқынды болғандықтан індеттің урбандалу деңгейі жоғары географияларда тез таралу ықтималдылығы көбірек. Осыған байланысты әлемнің барлық елдерінде дерлік енгізілген карантиндік шаралар қала тұрғындарына ауыр тиді. Көпқабатты үйлердегі төрт қабырғаның ішіне қамалған ірі мегаполистердің тұрғындары арасында жер үйде тұратын, шағын елді мекендердің тұрғындарына қызығушылық артты. Оның үстіне, көптеген мекемелер мен ұйымдардың өз қызметкерлерін толық немесе бір бөлігін қашықтықтан жұмыс жасау режиміне көшіруі, бұл трендтің қалыпты жағдайға айналып, адамдар бұдан кейін үйінде отырып жұмыс істей бастайды деген түсінік қалыптасты. Осындай жағдайда, қалалардың даму болашағы қалай болады, урбанизация процессі бәсеңдей ме деген сұрақтар туындауда. 

Орта ғасырлардан бергі қалалардың дамуы  олардың түрлі сынқатерлерге төзімділігін, уақыт талабына қарай бейімделгіштігін көрсетті. Түрлі соғыстар мен індеттердің алғашқы объектісі қалалар болғанымен, олар өзінің тартымдылығын сақтап келеді. Сол себепті қалалардың дамуына қазіргі қауіптің де теріс әсер етуі қиын. 

Қалалар тартымдылығын сақтайды, алайда жер үйлерге, қала маңындағы аумақтарға сұраныс күшейеді деген болжам жасауға болады. Себебі, пандемияға байланысты әлеуметтік психологияда жер үй алуға ұмтылу көңілкүйі артты. Бұрын жұмысқа күнделікті барып келу машақаты мұндай көңілкүйге басты кедергі болатын, ендігі жерде  технологияның дамып, қашықтықтан жұмыс істеу дәстүрінің жыл өткен сайын кеңеюіне байланысты жұмысқа күнделікті барып келудің өзектілігі азаяды. Сонымен қатар, транспорт пен логистикалық инфрақұрылымдардың дамуы да қатынастарды жеңілдетіп, постиндустриалды елдердегідей «субурбанға» қызығушылықты ұлғайтады. 

Егер дамыған елдерде, бұл алдымен урбанизация, артынан кері урбанизация арқылы жүрсе, Қазақстан жағдайында бірден субурбан аумақтарға қоныстануға ұмтылушылық жүруі ықтимал. Бұл өз кезегінде қалаға бағынышты шеткі аумақтарда немесе қалаға іргелес аумақтарда жаңа шағын елді мекендердің пайда болуына жол ашады. Осыған байланысты ірі қалалардың маңындағы инфрақұрылымды дамыту маңызды. Қазіргі таңда Алматы, НұрСұлтан, Шымкент және Ақтөбе қалаларында агломерацияны аумақтық дамытудың өңіраралық схемасы бекітілген. Бұл қалалардың бекітілген схеманы іске асыруды мүлтіксіз сақтауы маңызды және ауыл тұрғындарына тартымды басқа да ірі қалалардың осындай жоспарлар жасағаны дұрыс. 

Солтүстік облыстар ішкі мигранттарға тартымды болмақ

Қазақстандағы халықтың солтүстік өңірлерге қоныс аударуын, осы бағыттағы мемлекеттік саясатпен қатар ғаламдық жылыну да үдетуі мүмкін. 

Сарапшылардың пікірінше ғаламдық жылынудан көп аумақ үлкен зардап шегетініне қарамастан, оның кейбір географиялардың экономикасына оң ықпалы да бар. Ауарайының жылынуы суық аумақтарда бұрын өспейтін дәнді дақылдар мен көкөністердің өсуіне ыңғайлы климат қалыптастырады. 

Басқа жаңалықтар

Back to top button