Қазіргі әлем адам қызметінің барлық салаларындағы, ең алдымен ғылым мен ғылыми-техникалық прогресс саласындағы орасан зор жетістіктеріне қарамастан, дінді ығыстыра алмады, бірақ сонымен бірге, өз кезегінде, қазіргі адамзаттың діні мен діни санасында терең өзгерістер тудырды. Дін моральдық рухани күш ретінде қазіргі адамзат өркениетінің өмір сүруі мен дамуының нақты проблемалары жағдайында тағдыры оның моральдық байлығына тәуелді болған қазіргі әлеммен диалогқа кіруге мүмкіндік алды.
ХХ-ХХІ ғасырлар тоғысындағы Қазақстан қоғамын жаңғыртудың қарқынды процесі өзіндік «діни ренессансқа» алып келді. Сонымен бірге, рухани жаңғырудың бұл процесі бұрынғы Қазақстан кездестірмеген белгілі бір проблемаларды да анықтады. Елімізде поликонфессиялық кеңістік құрылды, оның құрамына Қазақстан үшін дәстүрлі діни ілімдердің барлық діни бірлестіктері (ислам, христиандық) және дәстүрлі емес, бұрын Қазақстанда болмаған діни қозғалыстардың жаңа ұйымдары кірді. Сондай-ақ, Қазақстанға діни экстремизмнің, деструктивті және тоталитарлық бағыттағы енуіне ықпал ететін жаңа діни білім пайда болды. Ғылыми-талдамалық зерттеулер көрсеткендей, Қазақстан аумағындағы түрлі конфессиялар өкілдерінің қызметін көрсететін жарияланымдар саны өзгерген жағдайға сәйкес айтарлықтай өсті. Бұл жағдайда конфессияаралық қақтығыстың әртүрлі діндердің қарама-қайшылығы ретінде пайда болуы поликонфессияның табиғи салдары болып табылады. Діни ілімдерге қарама – қайшылық, адамға салыстыру және саналы таңдау мүмкіндігін береді-бұл табиғи әлеуметтік оң қақтығыс. Алайда, мұндай қарама-қайшылықтың шиеленісуімен, оны қарама-қайшылыққа жеткізумен, қоғам өмірін сөзсіз қиындататын және таңдау еркіндігіне шектеулер қоятын әлеуметтік теріс қақтығысқа көшуі мүмкін.
Қазақстандық қоғам өміріндегі көпконфессиялықтың ерекшелігі оның ұзақ тарихи процестің нәтижесі ретінде емес, соңғы жиырма жыл ішінде елімізде қалыптасқан жаңа әлеуметтік-саяси жағдайларға қоғамдық сананың реакциясы ретінде сенушілер мен дінбасылар өкілдерінің әкімшілік және тіпті қылмыстық қудалауының орнына ар-ождан бостандығының жалпыадамзаттық қағидаттарын нақты сақтау келді.
Кез-келген демократиялық мемлекет діни нанымдарды таңдау еркіндігіне кепілдік беруі керек. Екінші жағынан, мемлекет өз азаматтарын және жалпы қоғамды діни ұйымдар қызметінің ықтимал теріс салдарларынан қорғауға міндетті. Бұл екі қағида Батыс Еуропа мемлекеттері жаңа діни қозғалыстармен қарым-қатынас орнататын негіз болып табылады. Алайда, олардың нақты іске асырылуы терең ғылыми талдауды және осы мәселеге мемлекеттік билік институттарын жоғары деңгейде тартуды қажет ететін күрделі қиындықтарға тап болады.
Қазақстан Республикасының Конституциясында дін мемлекеттің істеріне араласуға шақырылмайды және мемлекет діни бірлестіктердің істеріне араласпауы және ар-ождан мен діни сенім бостандығы қағидатын бұзбауы керек деп бекітілген. Сонымен бірге, мемлекет өз азаматтарының діни өмірінде болып жатқан оқиғаларды сыртқы бақылаушы болмауын қадағалайды. Мемлекет дін саласындағы істердің жай-күйін діндарларға өз көзқарастарын таңдамай, сонымен қатар тұрақтылықты сақтау және рухани қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында осы саладағы жағдай мен өзара қарым-қатынастарды бақылау және реттеу арқылы мұқият қадағалап отыруы қажет. Аталған шарттардың мұқиятты орындалғанынан кейін дін – рухани жаңғырудың құралынан айналып болашақ ұрпаққа рухани бай идеологияны жеткізе аламыз.
Н.Дихамбаев,
Эксперт-религиовед
