Қазақстанда жоғары оқу орындарында қазақ тілін оқыту бағдарламасы жаңартылды

Атап айтқанда, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін “Қазақ тілі” пәнінің үлгілік оқу бағдарламасы жаңа редакцияда ұсынылды.

Жалпы білім беретін “Қазақ тілі” пәніндегі бағдарлама тілді оқытудың жаңа форматы мен әлеуметтік-мәдени білімді қалыптастыруға, оқушының коммуникативтік құзыреттілігін арттыруға, тұлғалық әлеуетін дамытуға бағытталған.

Бағдарламаның ұзақтығы 300 академиялық сағатты (10 академиялық кредит) құрайды.

Бағдарлама келесі мәселелерді шешуге бағытталған:

• қазақ тілін оқитын оқушылардың тіл байлығын дамыту және одан әрі жетілдіру;
• әртүрлі функционалдық стильдердегі қазақ тілінің стильдік мүмкіндіктерінің алуан түрлілігін, әртүрлі коммуникативті жағдаяттардағы тиімді қарым-қатынас әдістерін ашу;
• қазақ тілінің айтылу, морфология, синтаксис, сөз қолданыс деңгейіндегі нормалары туралы жалпы түсінік беру және қазіргі сөйлеу жағдаятының ерекшелігін көрсету;
• оқушылардың белсенді сөздік қорын кеңейту, қазақ лексикасының, фразеологиясының байлығын көрсету, тіл мен мәдениеттің өзара байланысын көрсететін түрлі сөздіктер мен анықтамалықтармен таныстыру;
• тілдік құбылыстар мен фактілерді олардың әртүрлі түсіндірмелерін ескере отырып тану, талдау, салыстыру, жіктеу, тілдік құбылыстар мен фактілерді тілді қолдану ережелері, қарым-қатынас саласы мен жағдаятына сәйкестік тұрғысынан бағалау қабілетін дамыту; нормалардың нұсқалары мен сөйлеу бұзылыстарын ажырату;
• алған білімдері мен дағдыларын өз сөйлеу тәжірибесінде қолдануға, тілді әртүрлі салаларда және қарым-қатынас жағдаяттарында орынды қолдануға үйрету.

Бағдарламаны меңгеру нәтижелері бойынша студент келесі оқу нәтижелеріне ие болады:

• қажетті лексикалық және грамматикалық бірліктерді пайдалана отырып, күнделікті, оқу-тәрбие, әлеуметтік, мәдени, кәсіптік салаларда әртүрлі сөйлеу жағдаяттарында қажетті ақпаратты сұрауды еркін жүргізуге;
• тіл, мәдениет және қарым-қатынас жағдайының ерекшеліктеріне сәйкес тұлғалық, әлеуметтік және кәсіби қарым-қатынас жағдайында құзыреттілігін көрсету; пікірталастарда этикалық, мәдени, әлеуметтік маңызы бар мәселелерді талқылау, өз көзқарасын білдіру, оны дәлелдермен қорғау, әңгімелесушілердің пікірлерін сыни тұрғыдан бағалау;
• әртүрлі жанрдағы мәтіндерді оқу және түсіну, негізгі және қосымша ақпаратты ажырату, мәтіндердің мағыналық бөліктерін талдау және саралау, олардың негізгі идеясын тұжырымдау, бүкіл мәтін мен оның жеке құрылымдық элементтері туралы ақпаратты жинақтау;
• әртүрлі мақсаттағы корреспонденцияларды, мақалаларды, аннотацияларды, тезистерді, рефераттарды қазақ тілінде өзіндік коммуникативтік қажеттіліктеріне қарай жазу;
• коммуникациялық жағдайға сәйкес ақпаратты сұрай және бере білу, вербалды қарым-қатынасқа қатысушылардың іс-әрекетін бағалау, әңгімелесушіге әсер ету үшін ақпаратты пайдалана білу;
• әртүрлі жанрдағы және әртүрлі стилистикалық бағыттағы ауызша және жазбаша мәтіндерді құру әдістерін қолдану.

Бағдарлама құрылымы

Бағдарламада қазақ тілін 5 деңгейге сәйкес оқыту қарастырылған. Бір деңгей – 5 кредит. Студент кемінде 2 деңгейді (10 кредит) меңгереді.

Тілдерді меңгеру деңгейі диагностикалық тест негізінде анықталады. Әр тілді меңгеру деңгейін аяқтағаннан кейін емтихан тапсырылады. 1 семестрде қазақ тілінің орта деңгейін (В-1) меңгерген студент келесі семестрде келесі деңгейді (В-2-1) таңдап, оқуын жалғастырады.

Бұл ретте қазақ тілінің әрбір деңгейі сәйкес алғышарттар мен постреквизиттерді ескеруі қажет. Шетелдік студенттерге қазақ тілінің бастапқы (бастауыш) деңгейі (А 1) ұсынылады. Базалық деңгей (А2) қазақ студенттерінің өтуіне бағытталған.

Бағдарламаны жүзеге асыру процесінде қолданылатын оқыту әдістері мен технологиялары:

• оқушы тарапынан оқуға рефлексиялық тәсілге негізделген оқушыға бағытталған оқыту;
• құзыреттілікке негізделген оқыту;
• тілді меңгеруге қатысымдық-белсенділік тәсілі;
• мәтіннің мазмұнын және оның қызмет ету контекстін когнитивтік модельдеу негізінде оның мағынасын түсіну және түсіндіру;
• тыңдап, оқығанын бағалау, алған ақпаратты қорытындылау;
• хабарламалардың негізгі мазмұнын жазып алу, хабарламаның негізгі идеясын ауызша және жазбаша тұжырымдау;
• берілген тақырып аясында есептерді грамматикалық және лексикалық тұрғыдан дұрыс шығару, өз ойлары мен пайымдауларын еркін жеткізу, диалогтік мәлімдемелер жасау;
• рөлдік ойындар мен әртүрлі форматтағы оқу талқылаулары;
• жағдайды зерттеу;
• жобалау әдісі.

Бағдарламаның пререквизиттері мен постреквизиттерін ОВПО дербес белгілейді.

Жаңартылған бағдарлама “Ашық НҚА” сайтында 12 ақпанға дейін жалғасатын талқылаудан кейін бекітіледі деп күтілуде.

Бұған дейін олардың әлемдегі ең көне университеттердің бірінде қазақ тілін оқытуды жоспарлап отырғаны хабарланған болатын.